مقصود ثاقب
بھیرے دے علی بخش دی دِھی مہہ جبین مینا کُماری
مینا کماری (مہہ جبین بانو) 1اگست 1933-31 مارچ1972): مینا کُماری ہندی سینمے دی تاریخ وچ بہوں ودِھیا تے وڈِیاں ایکٹرساں وچوں سمجھی جاندی اے۔ 33 سال دے فلمی جیون وچ بال ایکٹرس توں بالغ عُمر تیک مینا نے 90 توں چوکھیاں فلماں وچ کم کیتا اوہ شاعر وی سی تے ہندی سینمے دی ٹریجڈی کوئین دے خطاب توں جانی جاندی سی۔ مینا کُماری نے بہترین ایکٹریس پاروں چار فلم فئیر ایوارڈ جِتے۔ 1954 وچ فلم فئیر ایوارڈ شروع ہویا تاں اوہنے سبھ توں پہلا بہترین ایکٹریس دا فلم فلم بیجوباورا تے جِتیا، اگلی واری پھیر 1955 وچ پرینیتا وچ جِتیا۔ دسویں فلم فئیر ایوارڈز1963 وچ تاں اوہنے اصلوں نویں تاریخ لِکھ دِتی ایوارڈ لین والی۔ تِنے بہترین ایکٹریس دیاں نامزدگیاں لئیاں تے پھیر صاحب بی بی اور غلام وچ اپنی بہترین کارکردگی دا ایوارڈ وی لیا۔ تیرھویں فلم فئیر ایوارڈ (1966) وچ اوہنے اپنی زندگی دا آخری ایوارڈ فلم کاجل وچ اداکاری تے جِتیا۔ پارکھاں آکھیا صاحب بی بی اور غلام تاں اوہدی زندگی نال ای رلدی سی۔ اوہنے کئیں ہور فلماں وچ وی بڑے بڑے شاندار رول کیتے جیویں دو بیگھہ زمین (مہمان اداکارہ، 1953), آزاد (1955),کوہ نور (1960)، دل اپنا اور پریت پرائی (1960)، آرتی (1962)، میں چُپ رہوں گی (1962) ، دل ایک مندر (1963)،پھول اور پتھر (1966) تے میرے اپنے (1971)۔ مینا کُماری نے اپنی موت توں بعد 12 واں ایوارڈ تے فلم پاکیزہ لئی آخری فلم فئیر نامزدگی حاصل کیتی۔ بنگال فلم جرنلسٹس ایسوسی ایشن نے فلم پاکیزہ تے مینا کُماری نُوں سپیشل ایوارڈ دِتا۔
مینا کماری مہہ جبین دے ناں توں علی بخش تے اقبال بیگم دے گھر پہلی اگست 1933 نُوں ہوئی۔ ایہہ دوجی دِھی سی تے دو بھیناں ہور ساسُو وڈی دا ناں خورشید جونئیر تے چھوٹی دا ناں ماہ لقا (مدھو) سی ایہہ وی بال ایکٹرس سی تے ایہدا ویاہ محمود نال ہویا۔ بالڑی ہوندیاں مینا کُماری فلماں وچ نہیں سی جانا چاہندی۔ اوہنوں سکول دا شوق سی۔ پر ماپے اوہنوں کم دی غرض نال سٹوڈیو لیجان لگ پئے۔ ہدائت کار وجے بھٹ نے مہہ جبین نوں فلم لیدر فیس وچ لے لیا تے کم دے پہلے دِن دے اوہنوں 25 روپے دِتے۔ لیدر فیس 1939 وچ لگی۔ اوہ بڑی چھوٹی عمر توں ای بخش ٹبر دی روٹی کمائُو بن گئی۔ 1962 وچ اوہنے اک انٹرویو وچ دسیا جو چار سالاں دی ای اپنے ماپیاں دا سہارا بن گئی سی تے ایہدی اوہدے دِل نوں تسلی مِلدی سی۔ اوہنوں باقاعدہ سکولے وی پایا گیا پر کم دی لوڑ پاروں اوہ روز سکول نہیں سی جا سکدی۔ اوہدی تعلیم پرائیویٹ ٹیوشن تے آپے پڑھن دا سِٹا سی۔ مینا کماری دا پیو علی بخش مُسلمان سی تے اوہ بھیرے (اجکل پاکستان وچ اے) توں آیا ہویا سی۔ اوہ پارسی تھئیٹر دا چنڈیا ہویا سی، ہارمونیم وجاندا سی، اُردو شاعری کردا سی، میوزک بناندا سی تے کُجھ فلماں وچ اوہنے چھوٹے چھوٹے رول وی کیتے ہوئے سن۔ مینا کُماری دی ماں اقبال بیگم دا اصلی ناں پربھاوتی دیوی سی۔ اوہ ویاہ توں مگروں عیسائیوں مُسلمان ہوئی ہوئی سی۔ اقبال بیگم علی بخش دی دوجی بیوی سی۔ سٹیج دی ایکٹریس سی تے کہندے سن بنگال دے ٹیگور ٹبر نال اوہدی کوئی رشتے داری سی۔ مینا کُماری دی نانی ہیم سُندری ٹیگور رابندر ناتھ ٹیگور دے کِسے دور دے بھرا دی بیوہ سی یا دِھی۔ اپنے خاوند دی موت مگروں اوہدے خاندان نے اوہنوں میرٹھ ٹُر جان تے مجبور کیتا۔ اوتھے اوہ نرس بن گئی تے اک عیسائی پیارے لال میرٹھی (1880-1956) نال ویاہ کر کے عیسائین ہو گئی۔ اوہ اُردو دا پرچہ کار وی سی۔ تے عیسائی ہو گیا ہویا سی۔ ہیم سُندری دیاں دو دِھیاں سن جیہناں وچوں اک مینا کُماری دی ماں پربھاوتی سی۔
جیویں دس آئے آں مینا کُماری نے چونہہ سالاں دی عُمرے ای ایکٹنگ شروع کر دِتی سی۔ پوند اوہنے وجے بھٹ دیاں ای بُہتیاں فلماں کیتیاں۔ اوہ ایہنوں بے بی مینا کہندا ہوندا سی۔
رمنیک پروڈکشن دی فلم بچوں کا کھیل 1946 وچ اوہنوں مینا کُماری دا ناں مِلیا۔ اوہنوں زندگی وچ سبھ توں وڈا دھکا اودوں لگا جدوں اوہدی ماں 25 مارچ 1947 نُوں فوت ہو گئی۔ دُنیا اک سرائے، پِیا گھر آ جا (پہلا ناں جلن)، تے بِچھڑے بالم اوہدیاں کُجھ پہلیاں فلماں سن ایہناں وچ اوہنے ایکٹنگ وی کیتی تے گانے وی گائے۔ 40 دے اخیری زمانے اوہ دیومالائی تے خیالی فلماں کرن لگ پئی ویر گھٹوٹ کچ ، شری گنیش مہِما، لکشمی نارائن، ہنومان پاٹل وجے، الہٰ دین اور جادوئی چراغ۔ دوجیاں فلماں مغرور، ہمارا گھر، صنم، مدہوش، تماشا۔ زیادہ تر پھڑی دھڑی کاسٹ والیاں۔ مینا کُماری دا عروج اوہدے گُرو وجے بھٹ دی میوزیکل فلم بیجو باورا 1952 نال آیا۔ بیجو باورا دی ریلیز توں بعد مینا کُماری اُبھردا ستارا بن گئی۔
کمال امروہی مینا کُماری نوں 1938 وچ مِلیا۔ اوہ فلم جیلر لئی چائلڈ سٹار لبھدا پیا سی۔ کئیں سال پہلاں اشوک کمار نے اوہنوں تماشا دے سیٹ اُتے مینا کُماری نال ملوایا سی۔ اوہنے اوہنوں اپنی فلم انارکلی وچ لِیڈ رول کرن دی پیشکش کیتی۔ معاہدے اُتے وی دستخط ہو گئے 13 مارچ 1951 دی گل اے۔ پر 21 مئی 1951 نُوں مینا کُماری دا کار ایکسیڈینٹ ہو گیا۔ جدوں اوہ مہا بالیشور توں مہاراشٹر آ رہی سی۔ اوہنوں ساسون ہسپتال پُونا وچ داخل کرایا گیا۔ کھبے ہتھ دے زخم لئی۔ کمال امروہی روز اوہدا پتہ لین آئوندا۔ حادثے نے مینا کُماری نوں ساری عُمر لئی کھبے ہتھ دی چیچی توں ونجا دِتا۔ شوٹنگاں ویلے اوہ اپنا کھبا ہتھ دوپٹے وچ لُکا لیندی یا ساڑھی وچ کج لیندی۔ فلم انارکلی تاں خانے چ دھری گئی۔ 14 فروری 1952 وچ مینا کُماری تے کمال امروہی نے قاضی تے مینا کُماری دی چھوٹی بھین مہہ لقا (مدھو) دی موجودگی وچ خفیہ طور تے نکاح پڑھوا لیا۔ شادی خاندان تے میڈیا توں خُفیہ رکھی گئی امروہی پہلاں وی ویاہیا ہویا سی اوہدے پہلی بیوی وچوں تِن بچے سن۔ مہینیاں مگروں شادی دی گل باہر نکل گئی۔ مینا کُماری دے پیو علی بخش نے طلاق لین دا آکھیا۔ مینا کُماری اپنے فیصلے اُتے اڑی رہی۔ اینے وچ کمال امروہی نے دائرہ فلم بنان دا منصوبہ بنا لیا۔ 1953 دی گل اے۔ کاسٹ چ اوہنے اپنی بیوی کماری نوں لین دا فیصلہ کر لیا۔ اوہنے ناکامی نال پیو توں اجازت منگی تے پھیر خاوند دے گھر سیون چلی گئی۔ پر حیاتی بُہتا چِر ہموار نہ رہی۔ اوہ رشتے وچ تلخی آ جان پاروں علیحدہ ہو گئے۔ 1968 وچ مینا کُماری دے جِگر وچ بیماری دا پتہ لگ گیا۔ اوہنے لندن تے سوئٹزرلینڈ توں علاج کروایا۔ ٹھیک ہو کے اوہ اِنڈیا پرت آئی۔ پر بہتری عارضی سی۔ اوہ کمزور ہو گئی ہوئی سی۔ لندن توں آ کے مینا کُماری نے پہلی واری اپنا گھر خریدیا۔ جیہڑا کارٹر روڈ باندرا دی لینڈ مارک بلڈنگ دے 11ویں فلور تے سی۔
پاکیزہ دی ریلیز دے 3 ہفتیاں بعد مینا کُماری سخت بیمار ہو گئی۔ 28 مارچ 1972 نوں سینٹ ایلزبیتھ نرسنگ ہوم وچ داخل کرا دِتا گیا۔ اوہ بے ہوشی چ چلی گئی تے دو دِناں مگروں 31 مارچ 1972 نُوں انتقال کر گئی۔ اوس ویلے اوہدی عُمر 38 سال سی۔ اوہنوں رحمت آباد دے قبرستان وچ دب دِتا گیا۔ ایہہ قبرستان ناریلواڈی میزاگائوں بمبئی وچ اے۔
میناکماری نے اپنی قبر اُتےایہہ نثر لِکھن دی وصیت کیتی ہوئی سی جو “اوہنے ٹُٹے ساز، ٹُٹے گیت واکن زندگی ختم کیتی، بغیر کِسے پچھوتاوے دے۔”
امروہی 11 فروری 1993 نوں بمبئی وچ مویا تاں اوہنوں اوہدی وصیت مطابق مینا کُماری دے اک پاسے دب دِتا گیا۔
مینا کماری (مہہ جبین بانو) 1اگست 1933-31 مارچ1972): مینا کُماری ہندی سینمے دی تاریخ وچ بہوں ودِھیا تے وڈِیاں ایکٹرساں وچوں سمجھی جاندی اے۔ 33 سال دے فلمی جیون وچ بال ایکٹرس توں بالغ عُمر تیک مینا نے 90 توں چوکھیاں فلماں وچ کم کیتا اوہ شاعر وی سی تے ہندی سینمے دی ٹریجڈی کوئین دے خطاب توں جانی جاندی سی۔ مینا کُماری نے بہترین ایکٹریس پاروں چار فلم فئیر ایوارڈ جِتے۔ 1954 وچ فلم فئیر ایوارڈ شروع ہویا تاں اوہنے سبھ توں پہلا بہترین ایکٹریس دا فلم فلم بیجوباورا تے جِتیا، اگلی واری پھیر 1955 وچ پرینیتا وچ جِتیا۔ دسویں فلم فئیر ایوارڈز1963 وچ تاں اوہنے اصلوں نویں تاریخ لِکھ دِتی ایوارڈ لین والی۔ تِنے بہترین ایکٹریس دیاں نامزدگیاں لئیاں تے پھیر صاحب بی بی اور غلام وچ اپنی بہترین کارکردگی دا ایوارڈ وی لیا۔ تیرھ…
Note : یہ فیس بک پر ایک پوسٹ آئی ہے ۔ویب سائٹ کیلئے مفید ہے ۔اسے مقصود ثاقب صاحب نے پنجابی میں لکھا ہے تحقیق صمیم اصغر علی کی ہے
Meena Kumari (1 Aug 1932 – 31 Mar 72), died aged 40. She had a connection with Bhera, district Sargodha. A few posts are shared. Comprehensive information about her, including her videos is given on Wikipedia.
TALENT WILL BLOSSOM ONE DAY
As shared :
Rabindranath Tagore’s niece (his cousin’s daughter) left the family home as a young widow when she could not bear the restrictions of widowhood. Hemsundari was married off as a child and she became a widow soon after.
Because of her differences with her family, Hemsundari severed her ties with the Tagore family after she became a widow, which was a difficult decision to take at a time when women in India were in ‘purdah’. That was not all; Young Hemsundari embraced Christianity and married an Urdu writer and journalist, Pyare Lal Shankar Meeruti and they settled down in Lucknow.
Hemsundari worked as a nurse in Lucknow after her marriage. The couple had two daughters. One of her daughters, Prabhavati, had a good singing voice and decided to move to Bombay in search of a career in singing. Prabhavati was not very successful in her career, but she found her life partner in Master Ali Bux, in Bombay.
Master Ali Bux was a Sunni Muslim from Bhera in Punjab. He was a veteran of Parsi theatre, played the harmonium, taught music, wrote Urdu poetry and played small roles in films. His wife, Prabhavati, who was a Bengali Christian, was a stage singer and dancer, under the stage name of “Kamini”. After her marriage to Bux, she converted to Islam and took on the name ‘Iqbal Begum’
A second child was born to Iqbal Begum and Ali Bux when they were going through a tough time financially.
After Ali Bux could not pay the gynaecologist who had delivered the baby, he thought it prudent to leave the child on the steps of an orphanage. However, on his wife’s insistence and his doubts about his action, he returned to the orphanage and found the child still in the cradle where he had left the baby. He picked the child up and brought the baby back home
The small child was named Mahjabeen Bano and was affectionately called Manju by her family and close friends
In Manju’s growing years, Ali Bux’s family went through a lot of financial problems. The once abandoned child helped the family to keep their head above water by dancing and doing bit roles in films, from the age of six
Baby Meena blossomed into one of India’s most cherished actresses and reigned on the silver screen as MEENA KUMARI
Note: For more information about Meena Kumari see Wikipedia—also video links on Youtube .
Zahid Mumtaz
